Het Staaljournaal van maart 2024 maakt melding van een nog immer onstabiele situatie op de staalmarkt. De huidige marktsituatie in zowel China als Europa heeft aanzienlijke invloed op de staalindustrie en de prijzen van grondstoffen. In China wordt de staalmarkt negatief beïnvloed door verschillende economische factoren, ondanks een verwachte groei van ruim 5% in 2024. De toenemende werkloosheid onder jongeren, negatieve ontwikkelingen op de aandelenbeurzen, vastgoedmarktproblemen en geopolitieke spanningen leiden tot een lagere vraag naar staal en dus tot dalende prijzen voor grondstoffen zoals steenkool, ijzererts en schroot.
Het CBS heeft teleurstellende cijfers met betrekking tot de productie in de Nederlandse industrie over de maand januari gepubliceerd. Vergeleken met de productie over dezelfde periode een jaar eerder daalde de productie met 5,5 procent. Alleen de bedrijfsklasse Reparatie en installatie machines liet een groei zien (5,8 procent). In de overige klassen was er sprake van een daling van de productie. De klasse Metaalproducten was daarbij nog het positiefst met een daling van slechts 0,6 procent.
In een brief aan de Tweede Kamer heeft FME haar zorgen geuit over de invoering van het CBAM. Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) is een CO2-belasting aan de Europese grenzen, ontworpen om een gelijk speelveld te creëren tussen Europese producten met CO2-heffing en geïmporteerde producten zonder. Hoewel dit principe ondersteund wordt door organisaties zoals FME, waarschuwen zij voor de complexiteit en hoge administratieve lasten die CBAM vooral voor het mkb met zich meebrengt. Bedrijven moeten een complexe CBAM-aangifte doen, zelfs voor kleine zendingen vanaf €150, wat volgens FME tienduizenden mkb-bedrijven treft. Ook wordt gewaarschuwd voor het ontbreken van een teruggavesysteem voor geïmporteerde producten die later worden geëxporteerd, wat de export duurder kan maken.
In een recent gepubliceerd artikel in het Financieel Dagblad wordt duidelijk dat schroot een steeds belangrijkere grondstof wordt voor staalbedrijven om duurzamer te produceren. Grote staalproducenten investeren al veel in productietechnieken die groener zijn. Door om te schakelen van traditionele hoogovens naar elektrische vlamboogovens wordt het productieproces al duurzamer. Een andere trend die zichtbaar is in de strijd om staal duurzamer te maken, is de rol die schroot speelt. Het aandeel schroot dat wordt toegevoegd bij de productie van staal is mede door de opmars van vlamboogovens toegenomen. Als gevolg van deze ontwikkeling is de vraag naar schroot sterk genomen wat volgens experts kan leiden tot een tekort.
De NEVI PMI hoofdindex van de Nederlandse productiesector verbeterde licht in februari 2024; de index steeg van 48.9 in januari naar 49.3 in februari. Dit duidt op de kleinste verslechtering van de bedrijfsomstandigheden in 13 maanden. De stijging was te danken aan een beperktere daling in de productieomvang en een heropleving van de werkgelegenheid, hoewel nieuwe orders, materiaalvoorraden en levertijden negatief werden beïnvloed.
Het CBS heeft de cijfers met betrekking tot de ontwikkeling van de afzetprijzen over de maand januari bekendgemaakt. Uit de cijfers blijkt dat de prijzen met 3 procent zijn afgenomen vergeleken met de prijzen in januari 2023. De daling van de gemiddelde afzetprijzen wordt voor een belangrijk deel bepaald door de prijsontwikkeling van olie. Zwaarwegende bedrijfsklassen als de aardolie- en chemische industrie hebben daarom nog last van de dalende olieprijzen die effect hebben op de afzetprijzen in deze bedrijfsklassen. Ook in de bedrijfsklasse Metaalproducten zien we een daling van de afzetprijs. De daling met 4,7 procent ligt daarbij boven het gemiddelde.
Uit recent gepubliceerde cijfers van het CBS blijkt dat de omzet in de Nederlandse industrie in het vierde kwartaal van 2023 met meer dan 9 procent is gedaald. Het is daarmee het derde kwartaal op rij dat de omzet daalde vergeleken met een jaar eerder. De daling werd voor een belangrijk deel veroorzaakt door de forse teruggang in de zwaarwegende branche Raffinaderijen en Chemie; deze liet een teruggang van meer dan 14 procent zien. Ook de metaalbranche kon zich niet aan de malaise onttrekken en vertoonde een daling van 8,5 procent.
In het Staaljournaal van februari wordt duidelijk dat de ontwikkelingen op de staalmarkt erg onzeker zijn. Vooral de impact van de ontwikkelingen in China zijn daarbij van grote invloed. Het economisch klimaat in China wordt beïnvloed door problemen in de vastgoedmarkt, met name door de stagnatie van de verkoop van onroerend goed en de veroordeling van de grootste Chinese projectontwikkelaar, Evergrande, tot het verkopen van onroerend goed vanwege een enorme schuld. Deze situatie leidt tot een afname van de verkoop van grondstoffen, inclusief staal, waardoor China, ’s werelds grootste staalproducent, zich meer op export gaat richten. De situatie in China heeft er ook toe geleid dat producenten in andere landen in Azië zoals Japanse, Indonesische, Zuid-Koreaanse en vooral Vietnamese staalproducenten zich nadrukkelijker roeren op de Europese markt. De Europese Commissie overweegt daarom de import regulerende maatregelen, Safeguard quota, te verlengen om eerlijke concurrentie te waarborgen.
De NEVI Inkoopmanagersindex over de maand januari laat tekenen van herstel zien in de Nederlandse industrie. De index steeg van 44,8 in december 2023 naar 48,9 in januari 2024. In 2024 vertoont de economie enige tekenen van stabilisatie en zelfs groei, met zowel nieuwe orders als productie en werkgelegenheid die slechts licht afnemen. Optimisme onder inkoopmanagers wordt ondersteund door gunstige vooruitzichten voor de productie in de komende twaalf maanden, aangegeven door een stijging van de relevante indicator. Dit optimisme wordt deels toegeschreven aan de recente daling van de rente op de kapitaalmarkt, waardoor investeringen aantrekkelijker worden en de vraag naar bijvoorbeeld machines kan stimuleren.
DUO heeft de voorlopige leerlingenaantallen voor het schooljaar 2023-2024 gepubliceerd, waaruit blijkt dat het aantal technische vmbo-leerlingen (BB/KB/GL) na een flinke stijging van 10,4% in 2023 nu een daling van 2,9% vertoont ten opzichte van vorig jaar. Desondanks blijft er nog steeds een aanzienlijke stijging van 7,2% vergeleken met 2021. Brancheorganisatie Koninklijke Metaalunie merkt op dat de stijgende trend in technische profielen sinds 2020 intact blijft, gedeeltelijk dankzij de inzet van metaalbedrijven, bedrijfsvakscholen en de Metaalunie in het kader van Sterk Techniek Onderwijs (STO), ondersteund door financiële impuls vanuit het ministerie.
Uit cijfers van het CBS is duidelijk dat de gemiddelde dagproductie in de Nederlandse industrie in december 2023 zijn afgenomen met 3 procent vergeleken met het jaar ervoor. Hoewel er nog steeds sprake is van een daling in iedere maand in 2023, is er een trend waarneembaar dat de krimp steeds minder groot is. In de meeste bedrijfsklassen is er sprake van een daling van de productie, maar de bedrijfsklasse Metaalproducten is, samen met de klasse Reparatie en installatie machines, een uitzondering. Met een groei van 2,3 procent is de klasse de best presterende bedrijfsklasse.
De toekomst van zinkfabrikant Nyrstar is onduidelijk nu de fabriek voor de tweede keer in twee jaar de productie heeft stilgelegd. De hoge energieprijzen en een ongelijk speelveld ten opzichte van producenten in andere Europese landen maken het voor de fabrikant onrendabel om te produceren. Zinkproducent Nyrstar stapte 50 jaar geleden als één van de eerste producenten over op een proces op basis van elektriciteit in plaats van steenkolen. Het milieuvoordeel hiervan is evident, maar maakt de onderneming meteen één van ’s lands grootste afnemers van elektriciteit. De onderneming maakt hiervoor gebruik van groene stroom en daar ligt het grootste probleem voor de onderneming.
Uit cijfers van het CBS blijkt dat ondernemers in de industrie in maand januari minder negatief naar de toekomst kijken dan een maand ervoor. Het vertrouwen is nog wel negatief maar steeg van -5,7 in december 2023 naar -4,4 in januari. Ondernemers waren vooral minder negatief over de orderportefeuille, maar ook over de voorraden gereed product waren ze minder negatief. Een van de drie deelindicatoren voor het vertrouwen is positiever dan de maand ervoor: de verwachte productie voor de komende drie maanden.
Het CBS heeft de ontwikkelingen van de afzetprijzen in de Nederlandse industrie over de maand december gepubliceerd. De cijfers laten zien dat de prijzen in de laatste maand van vorig jaar gedaald zijn met 3,1 procent vergeleken met dezelfde periode in 2022. De daling is minder sterk dan in november 2023 en er lijkt langzaam een einde te komen aan de dalingen van de laatste maanden. Belangrijke oorzaak van de daling is de verdere daling van de olieprijzen. De prijzen van producten van de aardolie-industrie lagen 7,7 procent lager dan in december 2022 en zijn hiermee voor een belangrijk deel de oorzaak van de daling van de afzetprijzen van de totale industrie.
Tijdens het recente Commissiedebat over ‘Nieuwe maatregelen netcongestie’ in de Tweede Kamer bleek dat de problemen van het elektriciteitsnetwerk aanzienlijke gevolgen hebben voor een op de vijf ondernemers in de MKB-maakindustrie. Gerard Wyfker, beleidssecretaris Milieu en Energie bij Koninklijke Metaalunie, reageert teleurgesteld en onbegrijpelijk op het gebrek aan aandacht voor de urgentie van dit probleem tijdens het debat.
De voorzitters van de vier transitieteams van het Nationaal Programma Circulaire Economie hebben in een brief aan informateur Ronald Plasterk meer aandacht te geven aan de circulaire economie in het regeerakkoord. Ze benadrukken de noodzaak om de circulaire beleidsdoelen te versnellen en vragen om een het beschikbaar stellen van meer middelen, met een specifieke focus op het verbinden van een circulaire economie met de klimaatdoelstellingen.
Het Staaljournaal van januari maakt melding van een stijging van 1,5 procent van de staalproductie in de periode januari – november 2023 in China waarmee het land opnieuw de grootste staalproducent ter wereld is. De Chinese staalexport is ook met ruim 36% gestegen, maar wordt in 2024 naar verwachting minder sterk. Dit komt onder andere door de invoering van nieuwe importtarieven, toenemende concurrentie uit Zuidoost-Azië en India, en geopolitieke spanningen met betrekking tot de Gazastrook.
De Koninklijke Metaalunie Economische Barometer van het vierde kwartaal van 2023 biedt inzicht in de stand van zaken binnen de MKB-maakindustrie in Nederland. Zowel binnenlandse als buitenlandse orderposities laten een gemengd beeld zien, met een bescheiden waardering. De binnenlandse orderpositie is na een daling in het derde kwartaal nagenoeg gestabiliseerd, waarbij 22% van de bedrijven een afname en 24% een toename rapporteert. De verwachtingen voor het eerste kwartaal van 2024 zijn overwegend ‘stabiel’. Sectoren zoals bouw-toeleverende bedrijven en de metaalwarensector presteren onder het gemiddelde, terwijl oppervlaktebehandelaars en machinebouwers beter presteren.
In het laatste kwartaal van 2023 hebben metaalbedrijven in Nederland die producten van staal of aluminium van buiten de EU hebben geïmporteerd, een nieuwe verplichting gekregen in de vorm van rapportage onder het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). Deze bedrijven moeten voor 31 januari 2024 rapporteren over de hoeveelheid CO2-uitstoot die vrijkomt bij de productie van deze goederen buiten de EU.
CBAM is een prijscorrectie die wordt toegepast bij de import in de EU van goederen, waaronder staal en aluminium. Deze correctie is gebaseerd op de CO2-uitstoot in het productieproces buiten de EU. Het doel is om producenten binnen de EU, die verantwoordelijk zijn voor hun CO2-uitstoot, niet langer een concurrentienadeel te laten ondervinden door import uit landen met lagere klimaatnormen.
Lees verder
Uit recent gepubliceerde cijfers van het CBS wordt duidelijk dat de gemiddelde dagproductie in de Nederlandse industrie met 10 procent gedaald is in november 2023 vergeleken met dezelfde periode in 2022. Het is de elfde maand op rij dat de productie is afgenomen waarmee heel 2023 een daling laat zien. De daling valt iets minder groot uit dan in de maand oktober toen de daling 11,2 procent was. De daling vond plaats in bijna alle branches. De daling in de branche Metaalproducten viel met 2,1 procent nog mee vergeleken met het gemiddelde.