De sterk gestegen prijzen voor energie hebben grote impact op de winstgevendheid van ondernemingen. Vooral de sectoren waar de behoefte aan energie groot is zoals in de metaal zuchten onder de hoge energieprijzen. Als gevolg hiervan becijfert DNB dat het aandeel verlieslatende bedrijven in de metaal in het donkerste scenario van 20% naar 60% stijgt. Daarmee stijgt ook het aantal werknemers dat in een verlieslatende onderneming werkzaam is. In de metaalsector werken in totaal zo’n 500.000 mensen. Volgens DNB betekent het echter niet dat de werkgelegenheid voor een groot deel van deze werknemers direct op de tocht staan. 

De wereldwijde economische ontwikkelingen en de aanhoudende lockdowns als gevolg van COVID-19 zorgen ervoor dat de prijzen voor grondstoffen onder druk blijven staan. De markt voor industriële metalen had hiermee als eerste te kampen en het ziet ernaar uit dat op korte termijn hier geen veranderingen in te verwachten zijn. De metaalmarkt krijgt na de COVID-perikelen nu ook te maken met de effecten van de inflatie die wereldwijd aan het toenemen is. De algemene risicobereidheid in de markt als gevolg van de stijgende waarde van de dollar zorgt ervoor dat de vraag naar metaal verder onder druk is komen te staan. Dit vertaalt zich naar dalende prijzen over de gehele linie.

Koninklijke Metaalunie is gematigd positief over de beleidsplannen die het kabinet voor de industrie heeft gepresenteerd. Het is een positief gegeven dat het belang van de Nederlandse industrie wordt erkend. In het plan krijgt innovatie en digitalisering een plek in het beleid voor de komende jaren. Daarnaast is het positief dat er actief beleid ontwikkeld wordt voor de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerd personeel en er voldoende ruimte komt voor voldoende ruimte voor bedrijvigheid. Het beleidsplan is gericht op vergroening en ontwikkeling van de (maak)industrie. Metaalunie is echter wel verbaasd dat er weinig visie is op de rol van het MKB waarmee het belang van deze sector wordt genegeerd.

De ING-bank constateert dat de groei van de industrie in de tweede helft van 2022 af zal nemen en in 2023 en 2024 nog verder zal dalen. Er liggen diverse redenen ten grondslag aan deze minder positieve ontwikkelingen. Het is daarom lastig te voorspellen hoe de nabije toekomst eruit komt te zien. Geopolitieke ontwikkelingen, de hoge olie- en energieprijzen, grote tekorten aan materialen, ernstig verstoorde toeleveringskanalen, wat kunnen we verwachten van de COVID-pandemie en de daarmee samenhangende maatregelen, het zijn zomaar een handvol variabelen die een rol gaan spelen in de ontwikkelingen in de industrie. 

Volvo heeft een wereldprimeur met het verwerken van groen staal in een nieuwe elektrische truck die in het derde kwartaal van dit jaar van de band af rollen. Het is een logische eerste stap op weg naar een nog schonere productiewijze en een nog schoner eindproduct. In de nieuwe truck wordt vooralsnog eerst alleen de framerails van groen staal vervaardigd maar de producent heeft plannen om in de toekomst meer onderdelen van groen staal te vervaardigen. Het staal wordt geleverd door de Zweedse staalfabrikant SSAB.

De dagproductie in de Nederlandse industrie is in de maand mei met 10% gestegen vergeleken met de productie in dezelfde maand een jaar eerder. Hiermee is er al meer dan een jaar sprake van groei van de productie vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder. Bovendien is de productiegroei zeker groot te noemen wanneer je de groei afzet tegen de lange termijncijfers. De groei in mei werd gerealiseerd in twee derde van de branche die meelopen in het onderzoek. 

Met een stijging van maar liefst 28,8 procent in de maand mei ten opzichte van dezelfde maand een jaar eerder, zijn de prijzen in de maand mei bijna net zo sterk gestegen als in de recordmaand april. Wat de waarde van deze stijging van de afzetprijzen is, valt nog wel te bezien. De grote stijgingen in zowel april als mei zijn namelijk voor een zeer belangrijk deel te wijten aan de sterk gestegen kosten voor energie en transport. De stijging van de afzetprijzen in de laatste 8 maanden zijn ongekend groot. Door het snelle herstel na de COVID-crisis stegen de prijzen al enorm, de oorlog in Oekraïne zorgt ervoor dat de stijging nog extremer is. 

Er ligt een grote opdracht voor de Nederlandse industrie. In 2050 moet ons land een circulaire economie hebben om een dreigende ondergang van de aarde het hoofd te bieden. Iedereen in Nederland moet hieraan zijn steentje bijdragen en dus ook de maakindustrie. Koninklijke Metaalunie heeft daarom samen met FME een adviesrapport opgesteld waarmee de branche 2,2 Megaton CO₂ kan besparen en de milieudruk van de sector met 7% daalt ten opzichte van 2016. Bovendien wordt de concurrentiepositie van de sector door de adviezen versterkt. 

De afnemende groei van de wereldeconomie en de daarmee samenhangende angst voor een recessie zorgt ervoor dat de prijzen voor diverse grondstoffen sterk zijn gedaald. Gunstig is daarbij dat de prijs voor een vat ruwe olie met een prijs van $112, $12 lager lag dan twee weken geleden. Koper, een andere belangrijke indicator voor de ontwikkeling van de grondstofprijzen, was gisterenmiddag $8550 en daarmee $1000 goedkoper dan begin juni. Al met al hebben de prijsdalingen ervoor gezorgd dat de prijzen op de termijncontractenmarkt volgens de Bloomberg Commodity Index met 10% gedaald zijn vergeleken met het begin van deze maand. 

In de afgelopen jaren heeft de technologische industrie een enorme bloeiperiode meegemaakt. De toegevoegde waarde is in de afgelopen 5 jaar ieder jaar gemiddeld met 5% gegroeid. Daarmee is het mogelijk om in 2030 een verdubbeling van de toegevoegde waarde ten opzichte van 2010 te hebben gerealiseerd. Wanneer we kijken naar het aandeel van de technologische industrie in de economische groei in Nederland dan zie we dat het aandeel van de technologische industrie in de afgelopen 4 jaar is gegroeid van 4,5 naar 4,8%. Dat lijkt niet spectaculair maar wanneer we deze cijfers afzetten tegen de twintig jaar hiervoor waarbij het aandeel in de totale economie met een vol procentpunt afnam, dan kunnen we spreken over een krachtige groei.

Nadat in de maand maart nog een kleine daling van de export genoteerd werd, kan er in de maand april weer een kleine plus worden genoteerd. Ten opzichte van de maand april 2021 steeg de export met 3%. De rol van de metaalindustrie is daarbij positief. Samen met de chemische industrie zorgt de metaal dat er positieve resultaten geboekt werden. Op zich sowieso een bijzonder resultaat wanneer je ziet dat er in dezelfde maand een jaar eerder een recordexportgroei van bijna 24% werd gerealiseerd. 

Zoals we al eerder schreven in de Metaalkrant, is men in het noorden van Europa druk bezig om staal op een groene wijze te produceren. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van waterstof als energiebron. Deze transitie heeft nogal wat voeten in aarde. Zo kan voor het verhitten van het productieproces niet zomaar worden omgeschakeld naar waterstof, maar ook voor de toepassing van cokes die nodig is om van ijzererts, ijzer te maken is een duurzaam alternatief nodig. Alles wordt uit de kast getrokken om fossielvrij staal te maken zonder dat daar een grammetje CO₂ uitstoot bij vrij komt. Er is in het proces echter nog een belangrijke hobbel te nemen: hoe sla je de waterstof op die nodig is om te produceren wanneer er geen zonne- en windenergie is?

Twee grote Europese staalproducenten hebben aangegeven hun activiteiten te willen bundelen waardoor de grootste producent van staal in Europa ontstaat. Aperam is in 2011 losgemaakt van het Indiase ArcelorMittal en is op dit moment de op één na grootste staalleverancier in Europa en is zelfs de grootste in Zuid-Amerika. Het Spaanse Acerinox doet echter nauwelijks onder voor Aperam met een beurswaarde van 3,3 miljard euro en een omzet van 6,7 miljard euro die zelfs hoger is dan de omzet van Aperam. Door het samengaan van de twee bedrijven ontstaat een staalgigant die bijna de helft van de Europese markt in handen heeft.

Het CBS heeft in een recente publicatie bekend gemaakt dat de gemiddelde dagproductie in de maand april 13,7% hoger was dan dezelfde maand in 2021. De toename in april 2022 lag daarmee ook aanmerkelijk hoger dan de toename in de maand maart. De cijfers zijn nog altijd van een historisch hoog niveau. De groei is in de helft van alle branches van de industrie gemeten met een belangrijke uitschieter in de machinebouw waar een groei van 64,5% werd gemeten.

Uit cijfers van de NEVI Inkoopmanagersindex voor de Nederlandse industrie over de maand mei wordt duidelijk dat de groei in mei is afgenomen van 59,9 naar 57,8. Dat is de traagste groei sinds eind 2020. Oorzaak van de afnemende groei zit niet zozeer aan de vraagzijde maar nog steeds aan de aanbodzijde. Veel ondernemingen in de industrie hebben te kampen met tekorten aan personeel en materialen als gevolg van ontregelde toeleveringsketens. Voeg hierbij de oorlog in Oekraïne en de lockdowns in China en het is duidelijk waarom inkopers minder positief zijn dan de maand ervoor. 

Ondernemers in de industrie zijn op basis van hun ervaringen in de eerste 5 maanden in 2022 positief gestemd ten aanzien van hun investeringsplannen voor dit jaar. Gemiddeld gaat het om een stijging in de investering in vaste activa van bijna 20%. De metaalsector is echter veel minder optimistisch gestemd over de investeringen die ze dit jaar verwachten. Op basis van de eerste 5 maanden van dit jaar komt de verwachte groei uit op slechts 2%. Waarschijnlijk is deze bescheiden groei te wijten aan de huidige situatie op de arbeidsmarkt en speelt ook het grote tekort aan materieel een belangrijke rol. Ondernemers in de metaalindustrie lopen al lang tegen de grenzen van hun productiecapaciteit aan en zijn daardoor realistischer in hun verwachtingen.

Het is voor veel ondernemers iets wat ze dagelijks aan den lijve ondervinden: schaarste aan materieel met alle gevolgen van dien. Zo zijn de prijzen van bijna alle grondstoffen ‘door het dak gegaan’ en kunnen orders niet aangenomen worden. Deze ontwikkeling wordt duidelijk in het COEN (conjunctuurenquête) onderzoek dat MKB-Nederland en VNO-NCW in samenwerking met het CBS heeft uitgevoerd. Uit dit onderzoek blijkt dat de vooral de producenten in de industrie en bouwnijverheid hier last van hebben. 34% van de producenten in de industrie en 23% van de ondernemingen in de bouwnijverheid geven aan dat deze situatie hun productieprocessen ernstig verstoren.

De hoge olieprijzen zijn de belangrijkste oorzaak van de gestegen omzet in de industrie in het eerste kwartaal van 2022. Ten opzichte van de omzet in het eerste kwartaal in 2021 is er een stijging van 25,4%. Deze sterke stijging is voor een groot deel toe te schrijven aan de direct aan olie gerelateerde industrie (47,9%), maar ook andere sectoren vertonen een substantiële omzetstijging. Zo laat de metaalsector een stijging van 29,7% zien. De waarde van de omzetstijging is moeilijk in te schatten. De vraag is in hoeverre de sterk gestegen kosten voor energie en grondstoffen goed doorbelast kunnen worden waardoor bedrijven een gezond rendement kunnen maken. 

Nederland staat voor grote uitdagingen bij het realiseren van klimaatdoelstellingen. Om de doelstellingen te realiseren is er een grote behoefte aan technische vakmensen die zorgdragen voor de aanleg van zonneparken, het bouwen van windmolens en het ombouwen van allerlei machines zodat deze op een milieuvriendelijker wijze functioneren. Het grote tekort aan vakmensen bedreigt echter het realiseren van de doelstellingen en heeft er nu zelfs toe geleid dat Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland, de optie om gebruik te maken van arbeidsmigranten als (deel)oplossing voor de korte termijn heeft voorgesteld. Dit voorstel is des te opmerkelijker omdat dezelfde Doekle Terpstra nog niet zo heel lang geleden de inzet van arbeidsmigranten geen oplossing vond vanwege de grote misstanden die gemeld werden rondom de inzet van arbeidsmigranten.

Nederland heeft te maken met grote uitdagingen met betrekking tot transities op het gebied van energie, digitalisering en woningbouw. Het kabinet heeft hiervoor grote plannen, maar deze dreigen te gaan mislukken door dalende aanwas in het technisch onderwijs. Uit De Monitor Techniekpact wordt duidelijk dat de dalende trend onder jongeren om te kiezen voor een schoolopleiding in het voortgezet onderwijs met een technisch profiel nog steeds doorzet. Deze ontwikkeling is een serieuze bedreiging voor de diverse transities aangezien 80% van de banen nodig zijn om de doelen te realiseren een technisch profiel vereisen. De oorzaak van de terugloop is voor een deel te verklaren door de totale afname van leerlingen maar ook door een (verdere) verschuiving naar niet-technische profielen.